Gün Zileli Aşk ve Devrim
1917-1918- Devrimden Tek Parti Diktatörlüğüne… adını verdiğim kitabımın birinci yazımını iki gün önce bitirdim. Bu kitabın yazılış sürecinde, konuyla ilgili epeyce kitap alıp okudum, halen de almaya devam ediyorum. 1917 Devrimi’nin 100. Yıldönümü dolayısıyla o kadar çok kitap ve dergi yayınlanmış ve halen de yayınlanmaya devam ediyor ki, hepsine yetişmekte, dahası para yetiştirmekte oldukça zorlanıyorum.
Neyse, lafı şuraya getireceğim. Dün, Yevgeni Zamyatin’in Biz (çev: Fatma Arıkan-Serdar Arıkan, İthaki, 9. Baskı, 2018) adlı romanını ve Aleksandr Şleyapnikov’un 1917’ye Giderken (çev: Eren Karaca-Ekin Görkem, Yazılama, 2018) anılarını aldım Kadıköy’deki Mephisto’dan. Beni şaşırtan, TKP’ye yakınlığıyla bilinen ve Grover Furr gibi plastik Stalinistlerin düzeysiz kitaplarının mümessiliğini yapan Yazılama Yayınevi’nin, Şliyapkinov gibi ünlü bir muhalifin kitabını basması oldu. Gerçi anılar 1916 yılına kadar uzanıyordu, dolayısıyla “1917’ye Girerken” başlığı okuyucuyu yanıltıyordu. Üstelik kitabın sağ alt köşesinde “Ekim 1917-2017” damgası vardı. Konunun meraklıları açısından o kadar önemli değil, biz meraklılar artık konuya ilişkin ne bulsak okuyoruz da, sadece 1917 yılını merak edenleri şimdiden uyarayım.
Zaten esas mevzu bu da değil. Esas mesele, Yazılama Yayınevi’nin, daha Lenin zamanında, Bolşevik Partisi içinde “İşçi Muhalefeti” adıyla ortaya çıkan muhalefet hareketinin, Aleksandra Kollontay’la birlikte en önde gelen iki liderinden biri olan Aleksandr Şliyapnikov’u okuyucuya nasıl tanıttığıdır? Bu noktada yayınevinin, okuyucuyu yanıltmanın da ötesine gidip, gözbağcılığı yaptığını görmek beni biraz üzdü ama doğrusu hayal kırıklığına uğrattığını söyleyemem. Yani Yazılama Yayınevi’nin meşrebi de şeceresi de böyle bir gözbağcılığa oldukça uygun. Yayınevi, kapaktan ve künyeden hemen sonra gelen 3. Sayfanın üst tarafında yazarı şöyle tanıtmış:
“Aleksandr Şliyapnikov: 30 Ağustos 1885’te Rusya’nın Murom kentinde doğdu. 13 yaşında fabrika işçisi olarak çalışmaya başladı, 16 yaşında devrimci düşünceleri benimsedi. 1903’te Bolşeviklere katıldı. 1905 devriminde yer aldı. Çeşitli kereler cezaevine girdi. 1908’de Rusya dışına çıktı. Çeşitli Avrupa ülkelerinde işçi olarak çalıştı, sendikacılık yaptı. 1916’da Rusya’ya döndü. 1917 Şubat Devrimi’nde Petrograd’daki birkaç önde gelen Bolşevik’ten biri idi. Ekim Devrimi’nin ardından Çalışma Komiseri olarak atandı. Aralık 1918’den itibaren iç savaşın Hazar-Kafkas cephesinin Devrimci Askeri Konseyi başkanlığını yürüttü. Daha sonra Rus Komünist Partisi içindeki İşçi Muhalefeti’nin önderi oldu. 1933’te partiden uzaklaştırıldı. 1935’te cezaevine girdi. Üzerindeki suçlamaları kabul etmedi. 2 Eylül 1937’de idam edildi. 1988’de parti üyeliği geri verildi.
Öyle anlaşılıyor ki, 1917 Devrimi’nin yıldönümü dolayısıyla bir hayli satan 1917 kitaplarından kendi meşrebine uygun olanları bulup basmakta epeyce zorlanmış Yazılama Yayınevi ve “gözünü karartıp”, hem de daha Lenin döneminden muhalif olan bir Bolşevik’in anılarını basmaya karar vermiş. Bu kadarı bile onlar açısından bir başarı, Stalinist ideolojik bağlılıkları içinde, Stalin’i bir hayli kızdıracak bir açılım sayılabilir. Ne var ki bunu yaparken gözbağcılığa başvurmasalar daha iyi olurdu. Ne demek istiyorum gözbağcılık derken? Örnekleriyle anlatmaya çalışayım.
“1933’te partiden uzaklaştırıldı.” !!!
FIFA’nın “Üç ay maça çıkmama” yasağı vermesine benzer bir “Parti’den uzaklaştırma” cezası yoktur Komünist Partiler’de. “Uyarı” cezası vardır da, “uzaklaştırma” cezası yoktur. Sadece uyarı cezası alan Parti üyesi, uyarının gösterdiği yönde hareket ederse Parti içinde kalabilir (gerçi Stalin devrinde bunun da örnekleri pek azdır. Uyarı alan bir üye pılı pırtısını bir bavula toplayıp NKVD’yi beklemeye başlasa iyi ederdi). Peki, Yazılama Yayınevi Editörleri Çağdaş Sümer ve Merve Üzel, neden “Parti’den atıldı” demek yerine “partiden uzaklaştırıldı” demeyi tercih etmişlerdir. Çünkü o zaman Parti’den atılan önemli bir Bolşevik’in “suçlarını” sıralamak zorunda kalacaklardı. Oysa bu “suçların” neler olduğunu, birazdan göreceğimiz gibi onlar da bilmiyorlardı ya da bilseler bile bu “suçlamaların” pek de önemli olmayan, uyduruk şeyler olduğunun onlar da alttan alta farkındaydılar. Hem sonra Stalinist olduğu ya da Stalinizme yakın olduğu farz edilen Yazılama okurları, “kardeşim, karşıdevrimci suçlar işleyenlerin kitaplarını bize neden ‘önde gelen Bolşeviklerden biri’ (arka kapak yazısında böyle yazılıyor) diye takdim ediyorsunuz” diye sormayacaklar mıydı?
“1935’te cezaevine girdi.”!!!
Biraz dalga geçmeme izin verin lütfen. Bolşevik parti yönetici ve üyelerinin ara sıra “cezaevine girmek” gibi bir alışkanlıkları vardı o zamanlar. Diyeceğim, “üniversite’ye girmek”, “işe girmek” gibi bir şeydi bu! Onları kimse hapse atmazdı da, “kendi canları istediği için” ya da “canları sıkıldığından” bazen “hapse girecekleri” tutardı. Yani burada gördüğümüz gibi özne bizatihi “hapse girenin” kendisiydi.
“Üzerindeki suçlamaları kabul etmedi.”!!!
Ya, demek üzerinde bazı suçlamalar varmış ve üstelik de bunları kabul etmemek gibi yeni bir “suç” işlemiş. Oysa “suçu kabul etseydi” belki kurtulma şansı olurdu!!! Üstelik bu suç neymiş, o belli değil. Trafik suçu olabilir mi? Yok canım, bunun sözünü etmeye bile değmez. Gerçi akla her şey gelebiliyor. Bir kadına “sarkıntılık suçu” olmasın sakın! Olabilir ama tam belli değil. Çünkü editörlerimiz de belki bilmiyorlar ne suçu olduğunu. Bu o kadar önemli mi ayrıca? Suç suçtur. Bir suç işlemiş mi işlememiş mi? Üstelik “küstahlık edip” suçu kabul etmemiş, ne ayıp! Oysa “sosyalist düzenimizde” esas olan suçu kabul etmektir. Koca sosyalist devletin polisi ve savcısı yalan söyleyecek değil ya! Suçsuzluğunu ispat edebilmiş mi? Hayır. Sadece reddetmiş. İşte ikinci bir suç daha size!
“2 Eylül 1937’de idam edildi.”!!!
Neden peki? Hiç belli değil. Parti’ye 1903 gibi erken bir aşamada girmiş bir işçi ve işçi önderi, 1933’de Parti’den “uzaklaştırılıyor”, iki yıl sonra, 1935’te “üstündeki suçlamaları kabul etmiyor” ve yine iki yıl sonra, 1937’de idam ediliveriyor. Bu ne sürat! Üstelik kimin, neden idam ettiği de belli değil. Akla her şey gelebilir. Örneğin biri, durumu daha da somutlaştırmak isteyip, “1937’de bir ara ülke dışına çıkmıştı, orada kapitalist polis onu yakaladı ve Bolşevik olduğu için idam etti” diye bir iddiada bulunsa ne diyeceksiniz? Stalin devrini falan bilmeyen masum ve saf bir okuyucu böyle düşünebilir, en azından aklından böyle bir ihtimal geçebilir. Neden insanların kafalarından bin bir ihtimalin ve spekülasyonun geçmesine izin veriyorsunuz ki? Değer mi yani bir kitabı insanlara hap gibi yutturabilmek için bu kadar gözbağcılık yapmaya?
“1988’de parti üyeliği geri verildi.”!!!
Suçlanıp idam edilmesi için 3-4 yıl gibi kısa bir süre geçmesi gerekirken, aklanabilmesi için aradan 50 yıl gibi uzun bir zaman geçmesinin gerekmiş olması da “Bolşevik Partisi”nin, üyelerine gösterdiği “ihtimam” açısından gerçekten üzücü! Neyse, artık her şey olmuş bitmiş. Artık Şlyapkinov’un mezarının üstünden kuşlar bile uçmuyor. Ama aklanmış ve şerefi kurtulmuş hiç değilse. Eh, o zaman “biz” de bu kitabı bir güzel basabilir ve Şlyapnikov’un kitabından yararlanarak, onu öldüren rejimin hatırasına ve ideolojisine su taşıyabiliriz!
Tarih her şeyi yazmıştır da, bu kadar yüzsüzlüğü yazmış mıdır, emin değilim!
Gün Zileli
23 Ağustos 2018
kitabın birinci yazımını bitirdim diyince,demek ki birden fazla yazımı olacağını anladım.zamtatinin kitabını çevirenleri çok eskiden tanıyordum.ben gözbağcılık denilince olmayan hatıraların yazılışını anlıyorum, abdülhamidin hatıraları gibi.kitap okumaktan çok kitap tanıtımlarını okuyorum. devrimden tek parti diktatörlüğüne denilince insan yanlış anlayabilir, olay türkiyede geçiyor sanabilir.sevgiler , saygılar.
1917 denilince bunun Rusya ile ilgili olduğu açık ama bunu dikkate alacağım. Birinci yazım, ilk taslak yazım anlamına geliyor.
Günü geldiğinde araştıran,sorgulayan ve dar bir çevrede liderlerinin ağzının içine bakma gereğini duymayan Marksistleri hayal ediyorum…
İkinci yorum “Anonim”rumuzlu arkadaşa değil “Irmak Doktoroğlu” isimli sayfaya aittir
Neden….? 1933’te partiden uzaklaştırıldı.” !!! , “1935’te cezaevine girdi.”!!!, “Üzerindeki suçlamaları kabul etmedi.”!!!, “2 Eylül 1937’de idam edildi.”!!!. Neden, neden
Nedeni cok , yazmakla bitmez. Aklina gelen hertürlü muhalifligi yapistirisin , olur biter. Kim hesap soracak ki? Sizin akliniz buna yetmez. Cok uzaga gitmeye gerek yok. Turk sol gruplarida ayni havayi caliyorlardi. Yabancisi degiliz. NKVD nin burosunun giris kapisi vardi, cikis kapisini yapmayi unutmuslar. Calinan sadece can degil, devrimde calindi.
Turkiyedeki yayinevleri. kapitalist ticareti cok iyi biliyorlar. neyi satacaklarini, neyin cok ilgi görecegini hesapliyorlar. Bunlar K.Marx’in Kapital kitabini tersten ( sagdan, sola ) okuyorlar.
“Tarih her şeyi yazmıştır da, bu kadar yüzsüzlüğü yazmış mıdır, emin değilim!”
Su yazacagim anekdot gercek hayattan alinmadir. Yasayanin kendi agzindan dinlemistim; ama, anonimlestirerek anlatiyorum:
Adamin biri, sahilde, uzaktan, suya hayli yakin oturan birisini gorur. Hava soguk ve pusludur. Acaba sag midir enidesiyle, yanina dogru yurur; adamin tanidik biridir.
Seslenir. Burada, bu soguk havada, islak kumun uzerine oturmus halde, ne yaptigini sorar.
Cevap alamaz.
Biraz daha yaklasir, yine seslenir.
Yine cevap yoktur.
Artik iyice yaklastigi icin, adami omuzundan sarsip sorar.
Bunun uzerine, adam, hisimla doner ve kizgin bir ses tonuyla, ‘begendin mi simdi yaptigini’ diye bagirir.
— Ne yapmisim ki?
— Bana sayiyi sasirttin?
— Ne sayisi?
— Dalgalarin sayisini?
— Ne dalgasi, ne sayisi?
— Sahile vuran dalgalari sayiyordum.
— Ha.. o muydu? Bundan sonraki dalgalari say yeter. Hadi, kolay gelsin…
yemenli Esad sevmez arap isvicreli sevgilisi ile gitti.
https://www.youtube.com/watch?v=7_aK9rXw-oE
7 eylülde gözümden ameliyat olacağım.okumaya son sürat devam ediyorum.kitap tanıtılarınıda okuyorum. kitap tanıtımlarının handikapı ,okumadan,arka kapağı aynen yayınlayarak yapılan tanıtımlar.sizin dört anı kitabınızı , birbirine bağlı iki çeviri kitabınızı okudum. hatta yıllar önce parmakkapı sokakta beyoğlunda, karakedi kültür merkezinde anılarınızla ilgili soru sormuştum.anılarınızdan çok şey öğrendim. okuduğum bazı kitapları yıllar sonra tekrar okurum.çoğu zaman şaşırırım. daha önce niye görmedim diye. beynimiz bize oyunlar oynar. anılarda bazen oyun oynar. geçen günhavarileri tekrar okuyordum. 12 eylülü hazırlayan cinayetlerde 436 sayfada, gerçi siz dizinde veriyorsunuz.muamer aksoy cinayetinide katmışsınız. oysa muammer aksoy 1990 da öldürüldü.seçimler dolayısıyla sormuştum 68 liler hiçbirşeyde birleşememişlerde selahattin demirtaşta nasıl birleştiler diye sormuştum. sizde 5ci kol dediğiniz sapakta tkp lilerle aynı imza altında birleşmiştiniz. demekki sapak ta yazılırken ön yargılar devam ediyor.beşinci kolu 12 eylülde, mana ve ehemmiyet ermenilerdi o zaman, tek kanallı tv de duvardaki kan dizisinde 1915 olaylarıyla ilgili bu kelimeler geçiyordu, dikkatimi çekmişti, bu adlandırma ispanya iç savaşında çıkmıştı.sizin stalin iki nokta bir ideolojinin iflasıdaha ilk adımda adından faüllüydü.bizim teoriye bir katkımız yok.behice boranla ilgili olarak gökhan atılganla tartışmıştım. ona göre ingilizce yazmadığı için değerlenmemişti. ben orda muzaffer şerif başoğlunun adını vermiş, sosyal psikolojiye yaptığı katkılardan bahsetmiştim.o karanlıkta barış bildirisi dağıtmak sanki daha önemsizmiş gibi. marksizme teorik katkı bir iki sayfayı geçmez türkiye, bu kişilerin niyetlerinden ,fedakarlıklarından farklı birşeydir.tabiki tarihede tekrar bakılabilir.ekim ihtilalinede fransız devrimi etkisiyle bakılmış. hatta ordan stalin ile troçki karıştırılmıştır. bizde 1960 dan sonra kısır gözüksede o devir en canlı üretim olduğu devirlerdir. mdd atüt vs vs. hatta çanakkale savaşı olmasa ekim devrimi olmaz denmiştir.tabiki devrimin rusyadaki savaşla ilgisi çok büyüktür. köylülere ulaşılması açısından.bizde stalin konusu çok bilinmemiştir, tartışılmamıştır.bir iki broşür var. suat dervişin yazdığı aslında reşat fuat baranerin yazdığı niçin sovtelerin dostuyum,faris erkmanın adı verilen dış politayla ilgili en büyük tehlike. birde sabiha sertelin çıkardığı cep serisinden ali rıza çelik mahlasıyla yine reşat fuat baranerin yazdığı,biri ispanya iç savaşıyla ilgili iki küçük kitap.ali rıza reşat fuatın atatürkle akrabalığı, çelik ise stalinden esinlenmiştir. sözde troçkist geçinen dsip lilerin toplantılarına katılmıştım. sibiryaya sürülen türklerden , burada ölenlerden sağ kurtulanlardan. hatta türkiyeye gelip anılarını yayınlayanlardan hiç habersiz olduğunu gördüm.lafı çok uzattım ,yazmanızda başarılar, sevgiler, saygılar.
Geçmiş olsun Ahmet arkadaş.