Devrim ve Sosyalizm Sorunları

Artıgerçek Artıgerçek’te, daha önceki makalelerimden birinde (“Küçük Burjuva Aydını!” 1.10.21) yanlış kavramların büyük bir yaşama enerjisine sahip olduğunu söylemiştim. Bu yanlış kavramlardan en fazla yaşama enerjisi gösteren ve hatta giderek yayılanı ve sanki tartışılmaz bir gerçekmiş gibi ortalıkta gururla dolaşanı da “devrimci şiddet”tir. Galiba bir kavram ne kadar oksimoronsa ömrü …

Artıgerçek Günümüzde Leninistlerin ve Stalinistlerin bile kullanmakta pek istekli olmadıkları bir kavramdır bu. 1960’ların sonlarında ve 1970’lerin başlarında Türkiye’deki çiçeği burnunda sol örgütler bu konuda çok daha istekliydiler. Sonradan bu hevesleri biraz söner gibi oldu. Reddetmeseler de neredeyse gizledikleri bir kavram haline geldi. Reddetmezler, çünkü bir hareket en önemli akidelerinden …

Artıgerçek Demir Özlü’nün üç romanı üzerine (Bir Küçük Burjuvanın Gençlik Yılları, Derinlik, 1979; Bir Uzun Sonbahar, Koza, 1976; Bir Yaz Mevsimi Romansı, Ada, 1990; bu üç roman topluca YKY tarafından 2013 ve 2019 yıllarında iki kez basıldı) bir edebiyat sosyolojisi çalışması yapıyorum. Üç romanın ortak temalarından biri de Selim’in (Demir …

23 Eylül 2021, K24 23 Ağustos 1939 günü, bütün dünyanın şaşkın bakışları altında Hitler-Stalin Paktı imzalandı ve böylece, Sovyetler Birliği’nin boyun eğmesiyle, Avrupa entelijensiyasının gözündeki “faşizme karşı en güçlü kale” imajı büyük bir gürültüyle çöktü. Aslında Sovyetler Birliği’nin faşizme karşı mücadelenin güçlü kalesi olarak görülmesi sadece bir ilüzyondu. Batı entelijensiyası …

Artıgerçek Kavramlar, bir kere yaygınlaşıp tutundular mı, yüz yıl da geçse ısrarla yaşamaya devam ederler. Gerçeğe tekabül edip etmedikleri önemli değildir. Hatta gerçekle alakalı olmayanlar daha büyük bir yaşam enerjisi gösterirler. Bugünlerde bu tür soyutlamalar ve kavramlaştırmalar üzerine düşünüyorum. Bu yanlış soyutlamalardan ve kavramlardan en yaygını ve neredeyse tartışmasız kabul …

(Bu yazı, kısmen kısıltılmış olarak Birikim dergisinin Ekim 2020 tarihli 378. sayısında yayınlanmıştır.) Hem Nietzche hem de Benjamin “Büyük Tarihsel” olay ve anlatılara karşı benzer bir eleştirel tutum takınırlar. Bu tutum “sabit bir noktadan tutunup belli bir ‘ilerleme’ mantığıyla, anlatıyı ‘şimdiye getirme’” biçiminde toparlanabilir. Tarihin ilahileştirdiği ve zihinlerin bu ilahiliğin …

Gazete Duvar’dan alınmıştır. Gün Zileli, Sovyetler Birliği’nde Devlet Terörü ve Gulaglar, Kaos, 2021 Gün Zileli’nin Sovyetler Birliği’nin 1918-1953 dönemini ele alan yeni kitabı adeta Sovyetler Birliği’nin ölüm nedenleri üzerine bir otopsi raporu niteliğinde. Daha önceki kitabı, 1917-1918 Rusya’da Devrimden Tek Parti Diktatörlüğüne (Bilim ve Sanat, 2019) ve çevirdiği, 1917 devrim …

12 Mart darbesinin gerçek tarihi, muhtıranın verildiği 12 Mart günü değil, İsrail Büyükelçisi Efraim Elrom’un kaçırıldığı 17 Mayıs 1971’dir. 12 Mart muhtırasından sonra sol, silahlı mücadele yolunu değil de daha akılcı bir toplumsal mücadele yolunu izlemiş olsaydı, 12 Mart’tan sonra olayların daha başka bir seyir izlemesi olanağı vardı. Önce 12 …

“Yaşasın Dünya Devrimi!”, “Yaşasın Komünist Enternasyonal” haykırışlarıyla kurşunlara hedef olup düşüyorlardı. Yüzlerce mahpus Petrograd’a getirildi ve birkaç aydan sonra kendilerini budalaca, canice parti parti kurşuna dizen Çeka’ya teslim edildi. Bu yenilmiş insanlar ruh ve beden olarak devrime bağlılardı, Rus halkının acısını ve arzusunu dile getirmişlerdi, Yeni Ekonomi Politikası onları haklı …

Görüş Sitesinde yayınlanmıştır. Yaşar Ayaşlı, Yeraltında Beş Yıl, Yordam Kitap, 2011 H. Selim Açan, “Bitmedi Daha…”, Sel, 2019 H. Selim Açan, “Sürüyor O Kavga”, Sel, 2019 Başlarken hemen söyleyeyim, elimdeki notlara bakarak bu yazının biraz uzunca tutacağını tahmin ediyorum. Yazının bütününü okumak istemeyenler, ara başlıklara bakarak konu seçimi yapıp okuyabilirler. …

Öncelikle belirtmeliyim ki, bu bir kitap tanıtması ya da kitap eleştirisi yazısı değil. Sadece, Ahmet Kardam’ın son derece dikkatli bir incelemenin ürünü olan Mustafa Suphi (İletişim, 2020) kitabının bana düşündürdüklerinden hareketle, ulusal mesele, ulus devlet, ulusal kurtuluş hareketleri üzerine birkaç söz söylemek istiyorum. Yeri geldikçe Ahmet Kardam’ın kitabına da atıfta …

N. N. Sukhanov’un kitabı, İngilizce baskısından çevrilerek, aşağı yukarı yüz yıl sonra Türkçede, Edebi Şeyler Yayınları tarafından basıldı. 1917’nin ve Ekim’in efsanelerden uzak bir anlatımı olan bu büyük kitabın, Ekim güzellemelerinin ortalığı sardığı tam da şu günlerde basılmış olması daha da anlamlıdır. Hayatıyla birlikte tarihin karanlıklarına gömülmüş bir yazarı daha …

Özgür Üniversite Sitesi’nden alınmıştır Sosyalizm olmadan özgürlük, bir ayrıcalık ve adaletsizliktir; özgürlük olmadan sosyalizm ise kölelik ve zalimliktir Mihail Bakunin Bildiğimizin ötesinde Rus Devrimi ve Bolşevik Parti tarihi bilgilerinin sunulmasına paralel olarak, iktidar mücadelesi ve süreç içinde diktatörlüğün tesisinin  ortaya konarak irdelendiği, Rus  Devrimini hatırlamak ve devrimi yeniden düşünmek bakımından, Gün …

Özgür Üniversite Sitesi’nden alınmıştır 1917 Rus devrimi yüzüncü yılında yeniden tartışmaya açıldı ve günümüze kadar da bu tartışmalar derinleşerek sürüyor. Bunda son 20-30 yılda tarihçilerin bir çok detayı ortaya dökmesi de etkili oldu. İkili iktidar yerine “üçlü iktidar” terimi ortaya atıldı; taban örgütlenmelerinin devrimdeki rolü daha detaylı irdeleniyor. Bu tartışmalara …

Özgür Üniversite sitesinden alınmıştır “Devrim anında tarih yeniden yürümeye başlar” Arnold Toynbee 1917 Şubatında Rusya’da büyük bir devrim oldu. Aslında 1905 Sovyet Devriminin görkemli bir tekrarı, muazzam bir emansipasyon şöleniydi. İşçiler, köylüler, askerler, Çarlık rejimi tarafından ezilen halklar ayağa kalkmıştı… Devrimler her zaman bir ‘iktidar ikiliği’ yaratır. Şubat devrimi Romanof dinastisinin …

Başarısız bir öğrenciydim. Sıkıcı öğretmenlerin, yıllardır anlatmaktan kendilerinin de gına getirdiği derslerini dinlemekten hiç hoşlanmazdım. Hele sıra Tarih dersindeki “Karlofça muahidesi”nin maddelerine gelince karnıma bir ağrı girer, öğretmenden dışarı çıkmak için izin istemek zorunda kalırdım. “Çift dikiş” giderek, ileri yaşlarımda Ankara Atatürk Lisesi’nde ikinci sınıfa kadar geldiğimde aniden bir değişiklik …

Genç bir Polonyalı entellektüelin 1920’lerde, ya da 1930’1arda Das Kapital’i etüd ettiği koşullar, Batı’nın birçok ülkesinden farklıydı. Bizim için kapitalizmin çöküşüne ilişkin Marksist öngörü, sadece günlük yaşantımızın gerçekleri konusundaki bilinmezlikleri ötelerden açığa çıkaran bir bakış değildi. Eski toplumsal düzen gözlerimizin önünde çöküyordu. Bu, varlığımızın nedeni olan ezici olguydu. Ben kendi …

Bu yazı Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi için 1989 yılında yazılmıştır. Birleşik Sol Muhalefetten Uluslararası Sol Muhalefete Troçki’nin 1929’da İstanbul’a sürgün olarak gönderilmesi , Sol Muhalefet1 in reform perspektifinde bir değişikliğe yol açmadı. İktidardaki fraksiyon tarafından partiden püskürtülmüş olmasına rağmen, muhalefet kendisini Rusya partisinin ve Enternasyonal’in bir parçası, bir fraksiyon …

Bu yazı dizimizin bir pehlivan tefrikasına dönüşmemesi için geriye kalan konuları toparlayıp yazıyı bitirmek niyetindeyim. Şiddet Bugün de bazı sevimsiz mevzuların üzerinde durmak zorundayım. Bizim gençliğimizde, 1960’ların sonlarında Dev-Genç çevrelerinde bir “devrimci şiddet” lafı moda olmuştu. Bu laf herkesin ağzındaydı ama kimse bunun ne anlama geldiğini tam olarak bilmiyordu. Bu, …